Osmanlı Devleti, fethettiği topraklarda yalnızca hükmetmekle kalmamış, aynı zamanda adaleti, ilmi ve medeniyeti de götürerek bölgeleri imar ve ihya etmiştir.

Osmanlı idaresi altındaki topraklarda camiler, medreseler, köprüler, çeşmeler ve daha pek çok kamu hizmeti gerçekleştirilmiş, din, dil ve ırk ayrımı yapılmaksızın halkın refahı için çalışmalar sürdürülmüştür.

Osmanlı Devleti'nin en güçlü yönlerinden biri, mülkiyetin düzenlenmesine yönelik geliştirdiği tapu sistemiydi. Bu sistem, taşınmazların mülkiyet ve kullanım haklarını titizlikle belirleyerek Avrupa'daki benzer sistemlerden çok daha ileri seviyede bir düzen oluşturmuştur. Osmanlı tapu kayıtları, sınırları belirlerken sabit noktalara dayalı bir sistem kurmuş ve böylece mülkiyet ihtilaflarını en aza indirmiştir.

Osmanlı Tapu Belgeleri ve Kayıt Sistemi

Elimizdeki Osmanlı tapu senedi ve eski tapu kütük kayıtları, bu sistemin ne denli sağlam ve düzenli olduğunu açıkça göstermektedir.

1. Osmanlı Tapu Senedi

Yukarıda  Osmanlı dönemine ait orijinal bir tapu senedi yer almaktadır. Bu belge, Osmanlı Devleti’nin mülkiyet kayıtlarını nasıl titizlikle tuttuğunu göstermektedir.

Orijinal Osmanlı Tapu Senedi:

Açıklama:

  • Osmanlı tuğrası ve devlet mührü yer almakta, belgenin resmiyetini vurgulamaktadır.
  • "Senet" ve "Hakkaniyet" ifadeleri, tapu işleminin adaletli bir şekilde yapıldığını göstermektedir.
  • Taşınmazın konumu, niteliği, yüzölçümü ve malik bilgileri detaylı bir şekilde belirtilmiştir.
  • Arazinin vakıf, miri veya özel mülk olup olmadığı açıkça ifade edilmiştir.

Osmanlı harfleriyle yazılmış olan bu belgede, devletin mülkiyet konusundaki hassasiyeti ve kayıt düzeninin mükemmelliği gözler önüne serilmektedir.

2. Eski Tapu Kütüğü

Cumhuriyet’in erken dönemine ait olan bu belge, Osmanlı’dan devralınan tapu sisteminin Latin harflerine nasıl uyarlandığını göstermektedir.

Orijinal Eski Tapu Kütüğü:

Açıklama:

  • Sayfa numaraları, malik isimleri, taşınmazın sınırları ve yüzölçümü gibi detaylar bulunmaktadır.
  • Osmanlı’dan miras kalan mülkiyet sisteminin korunmaya çalışıldığı ancak zamanla sistemin kaybolduğu görülmektedir.
  • Taşınmazın etrafındaki sınır bilgileri, komşu parsellerle olan ilişkileri açıkça kayıt altına alınmıştır.

Bu belgeler, Osmanlı’nın tapu sistemindeki titizliğini ve Cumhuriyet döneminde bu sistemin nasıl değiştiğini anlamamız açısından büyük önem taşımaktadır.

Osmanlı Tapu Sisteminin Üstünlüğü

Osmanlı tapu sistemi, mülkiyet ilişkilerinin düzenlenmesinde büyük bir başarı göstermiştir. Devletin taşınmazları belirli sınıflara ayırarak yönetmesi, hem arazi verimliliğini artırmış hem de halkın kullanım haklarını güvence altına almıştır. Osmanlı tapu sisteminde araziler şu şekilde sınıflandırılmıştır:

  • Miri Arazi: Devlete ait olup halkın kullanımına verilen topraklar.
  • Vakıf Araziler: Geliri eğitim, hayır işleri ve dini hizmetler için kullanılan topraklar.
  • Mülk Araziler: Özel mülkiyete konu olan taşınmazlar.
  • Ocaklık ve Yurtluk Araziler: Devlete hizmet edenlere tahsis edilen topraklar.

Osmanlı’da tapu kayıtları, her türlü taşınmazı içerecek şekilde düzenlenmiş ve ölçümler hassas bir şekilde yapılmıştır. Devletin mülkiyet haklarını güvence altına alan bu sistem, Avrupa’nın çok ilerisindeydi. Ancak Cumhuriyet dönemine geçişle birlikte bu sistemin büyük ölçüde terk edildiği ve Latin harflerine geçişle birçok tapu kaydının bilinçli olarak ihmal edildiği görülmüştür.

Cumhuriyet Döneminde Tapu Sisteminde Yaşanan Sorunlar

Cumhuriyet döneminde Latin harflerine geçiş, Osmanlı tapu sisteminin okunamamasına ve uygulanamamasına neden olmuştur. Bu süreçte:

  • Osmanlı dönemine ait tapuların çoğu yok sayılmış, taşınmazlar farklı kişiler adına tescil edilmiştir.
  • Vakıf malları büyük bir talana uğrayarak başkaları tarafından sahiplenilmiş ve satılmıştır.
  • Yeni ölçü birimlerine geçiş sırasında hatalar yapılmış, sınırlar ve mülkiyet kayıtları belirsiz hale gelmiştir.
  • Bu belirsizlikten kaynaklanan mülkiyet davaları artmış, köyler ve şehirler arasında sınır ihtilafları yaşanmıştır.

Bu sorunlar, mülkiyet ihtilaflarının artmasına ve hatta mal mülk kavgalarından kaynaklanan cinayetlerin işlenmesine kadar varmıştır. Osmanlı tapu kayıtlarının bilinçli olarak ihmal edilmesi, birçok kişinin mülkiyet haklarının kaybolmasına neden olmuştur.

Sonuç ve Öneriler

Osmanlı Devleti’nin tapu sistemi, modern hukukun temel taşlarından biri olmasına rağmen, Cumhuriyet döneminde bu sistemin korunmadığı ve büyük yanlışlıklar yapıldığı görülmektedir. Osmanlı tapu kayıtlarının tekrar incelenmesi, mülkiyet ihtilaflarının çözülmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Bu noktada yapılması gerekenler şunlardır:

  • Osmanlı tapu arşivlerinin titizlikle incelenerek kaybolan mülkiyet haklarının belirlenmesi.
  • Vakıf taşınmazlarının gerçek sahiplerine iade edilmesi.
  • Osmanlı’nın adalet anlayışına uygun olarak mülkiyet düzenlemelerinin yapılması.
  • Osmanlı tapu kayıtları temel alınarak modern tapu sistemine entegre edilebilecek yeni düzenlemelerin yapılması.

Elimizde bulunan Osmanlı tapu senedi ve eski tapu kütüğü belgeleri, bu dönüşümün nasıl gerçekleştiğini ve mülkiyet sisteminin nasıl değiştiğini ortaya koymaktadır. Osmanlı’nın geliştirdiği tapu sistemi, sadece tarihsel bir miras değil, aynı zamanda mülkiyet düzeninin teminatıdır. Bu nedenle Osmanlı tapu sisteminin modern hukuka entegrasyonu sağlanmalı ve mülkiyet haklarının korunması için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır.