Çankırı, Anadolu’nun kadim şehirlerinden biri olarak zengin bir kültürel mirasa sahip. Ancak modern hayatın hızına yetişmeye çalışırken, bu topraklara özgü birçok gelenek de yavaş yavaş unutulmaya yüz tutuyor. Bugün, Çankırı’nın doğum, evlenme ve sünnet adetlerine bir yolculuk yaparak, bu unutulmaya yüz tutmuş gelenekleri hatırlayalım.
Doğum adetleri
Çankırı’da doğum, sadece bir aileye yeni bir bireyin katılması değil, aynı zamanda bir dizi geleneğin yaşatıldığı özel bir süreç. İşte bu süreçte uygulanan bazı adetler:
-
Ev hazırlığı: Doğum zamanı yaklaşınca evin her tarafı temizlenir ve güneş gören bir oda süslenir. Bu oda, yeni doğan bebek ve anne için hazırlanır.
-
Tuzlama ve kül: Çocuk doğduğunda göbeği kesilir ve tuzlanır. Tuzlama işlemi, çocuğun büyüdüğünde vücudunun kokmaması için yapılır. Ayrıca kundaklama sırasında çocuğun göbeğine kül konularak mikroplara karşı koruma sağlanır.
-
Kırmızı kurdele ve boncuk: Doğumdan sonra annenin başına kırmızı kurdele, çocuğa ise kırmızı bir başlık takılır. Bu uygulama, perilerin kırmızı rengi sevdiği ve bu renkteki nesnelere zarar vermeyeceği inancına dayanır. Ayrıca çocuğun yatak ucuna mavi boncuk ve altın “Maşallah” takılır.
-
Loğusa şerbeti ve helva: Doğum yapan anneye ilk olarak helva ikram edilir. Ziyaretçilere ise sıcak Loğusa Şerbeti sunulur. Bu şerbet, annenin sütünün artmasına yardımcı olduğuna inanılır.
-
Nazar ve al basması: Çocuğa nazar değmemesi için ziyaretçiler, üzerlerinden veya başlarından kopardıkları bir şeyi annenin yanına bırakır. Ayrıca Al Basması inancı nedeniyle çocuk kırk gün yalnız bırakılmaz ve yeni doğum yapmış kadınların çocuğu görmesine izin verilmez.
Evlilik adetleri
Çankırı’da evlenme adetleri, görücü usulünden tanışarak evlenmeye kadar çeşitlilik gösterir. Ancak geleneksel düğün törenleri, hala köylerde ve şehirde yaşatılmaya devam ediyor.
-
Görücü usulü: Evlenme çağına gelen delikanlılar, isteklerini büyüklerine huysuzluk yaparak veya anne-babanın ayakkabısını kapı eşiğine çakarak belli eder. Bunun üzerine aile, uygun bir kız aramaya başlar.
-
Küçük ve büyük dünürlük: İlk olarak kadınlar kızı görmeye gider. Bu törene “küçük dünürlük” denir. Ardından “büyük dünürlük” yapılarak söz kesilir ve şerbetler içilir.
-
Nişan töreni: Nişan töreni genellikle Cuma günü yapılır. Oğlan tarafı, kız tarafına hediyeler götürür. Kız, kaynanadan başlayarak büyüklerin ellerini öper ve çeşitli hediyeler alır.
-
Düğün ve gelin çıkarma: Düğün, kız evine oğlan evi tarafından gönderilen “okuyucu harcı” ile başlar. Gelin, erkek kardeşi veya babası tarafından beline kuşak sarılarak içine para konur. Evden çıkarken başının üstünden bozuk para, arpa ve buğday atılır.
-
Gerdek gecesi: Güvey, sağdıcı ve arkadaşlarıyla birlikte “güvey gezmesi” yapar. Akşam yemeğinden sonra camiye gidilir ve ilahiler eşliğinde gerdek odasına getirilir. Kapı önünde hoca tarafından dualar okunur ve damadın sırtına vurularak gerdek odasına sokulur.
Sünnet adetleri
Çankırı’da sünnet düğünleri, erkek çocuklar için önemli bir ritüeldir. Bu düğünler, genellikle sonbahar mevsiminde yapılır ve aileler için büyük bir öneme sahiptir.
-
Düğün hazırlıkları: Sünnet olacak çocuklar için evlerde özel yataklar hazırlanır ve ev bir bayram yeri gibi süslenir. Davetlilere pilav, ayran ve yemek ziyafeti verilir.
-
Sünnet töreni: Sünnet olacak çocuklar, evde hazır bulunan sünnetçi önüne getirilir. Hafızlar tarafından “aşr-ı şerif” okunur ve çocuklar sünnet edilir. Çocuk ağlamaya başlarsa, ağzına bal sürülür.
-
Şehir turu: Sünnet olan çocuklar, özel elbiseler giydirilerek arabalarla şehirde gezdirilir. Bu tur, çocuğu sünnet olmaya alıştırmak ve kutlamak amacıyla yapılır.
