Türkiye'nin ilk kadın arkeoloğu olarak tarihe geçen Jale İnan gündemde. İşte Jale İnan'ın hayatı ve kariyeri...
Jale İnan kimdir?
Jale İnan, 1 Şubat 1914'te İstanbul'da doğarak Türkiye'nin ilk kadın arkeoloğu olarak tarihe geçti. Uzun yıllar süren özverili çalışmaları ve katkılarıyla, Perge ve Side antik kentlerinin gün yüzüne çıkarılmasında önemli bir rol üstlendi. Ayrıca, çıkarılan eserlerin sergilenmesi amacıyla Antalya ve Side müzelerinin kurulmasına öncülük etti.
Lise eğitimini Erenköy Kız Lisesi'nde tamamlayan Jale İnan, genç yaşta babası Aziz Ogan'ın mesleki gezilerine katılarak arkeolojiyle tanıştı. 1934 yılında Almanya'ya giderek Aleksander von Humboldt Vakfı'nın bursu ile arkeoloji okumaya başladı. 1935-1943 yılları arasında Berlin ve Münih üniversitelerinde lisans ve doktora eğitimini tamamladı. 1943'te "Kunstgeschichtliche Untersuchung der Opferhandlung auf römischen Münzen" başlıklı teziyle doktorasını bitirdi.
Türkiye'ye döndükten sonra İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Eski Çağ Kürsüsü'nde asistan olarak göreve başladı. 1944 yılında, lise yıllarından tanıdığı Mustafa İnan ile evlendi ve 1945'te oğulları Hüseyin dünyaya geldi. 1946 yılında İstanbul Üniversitesi Klasik Arkeoloji Kürsüsü'nün kurulmasına katkıda bulunarak, ilk asistanı oldu ve Prof. Dr. Arif Müfid Mansel'in asistanlığını üstlendi.
Jale İnan, 1947 yılında Side antik kentinde ve 1948'de Perge antik kentinde başlatılan kazılarda önemli roller üstlendi. 1953'te doçent, 1963'te profesör unvanını aldı ve 1974-1980 yılları arasında Side, 1975-1987 yılları arasında Perge kazılarına başkanlık etti. Side Roma Hamamı'nın Side Müzesi’ne dönüşmesi için emek verdi.
Jale İnan, sadece programlı kazılarla değil, aynı zamanda tarihî eser kaçakçılığına karşı kurtarma kazıları da gerçekleştirdi. 1970-1972 yılları arasında Kremna, 1972-1979 yılları arasında Pampfilya Seleukeiası antik kentlerinde önemli kurtarma kazıları yaptı.
Antik dönem heykeltıraşlık sanatı üzerine önemli çalışmalar yaptı ve Anadolu'nun Roma ve Erken Bizans dönemi portreciliği üzerine başvuru eserleri yayınladı. 1991'de Side'deki Apollon Tapınağı kazısı ve onarımı için çalışmalar yürüttü ve 1992-1993 yıllarında Perge tiyatro kazılarını gerçekleştirdi.
Jale İnan’ın en dikkat çekici bulgularından biri, 1980 yılında Perge’de bulunan ve “Yorgun Herkül” olarak bilinen heykelin belden yukarısı oldu. Bu heykelin üst kısmı, yıllarca kayıptı ve 1990’da gazeteci Özgen Acar tarafından ABD’de bulunduğu iddia edildi. Shelby White ve Leon Levy çiftinin 1981’de yarı yarıya satın aldığı bu parça, Antalya Müzesi'ndeki alt kısım ile eşleştiği Jale İnan tarafından 1990 yılında kanıtlandı. M.S. 2. yüzyıla tarihlenen heykelin üst kısmı, 2011 yılında Türkiye'ye geri getirildi.
Jale İnan, son yıllarını Parkinson hastalığı ile mücadele ederek geçirdi ve 27 Şubat 2001’de İstanbul’da vefat etti. Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedildi. Oğlu Hüseyin İnan tarafından bağışlanan koleksiyon, Boğaziçi Üniversitesi Arşiv ve Dokümantasyon Merkezi tarafından dijitalleştirilmiş ve ücretsiz erişime açılmıştır.
Jale İnan'ın arkeolojiye yaptığı katkılar ve Türk kültür mirasının korunmasına yönelik çabaları, onu arkeoloji dünyasında efsanevi bir figür yapmıştır. Arkeolojik kazıları ve akademik çalışmaları, onun mirasını yaşamaya devam etmektedir.
Jale İnan ülkemiz için ne yapmıştır?
Jale İnan, Türkiye'nin ilk kadın arkeoloğu olarak ülkemiz için pek çok önemli katkı sağlamıştır. İşte Jale İnan’ın ülkemize yaptığı bazı önemli katkılar:
-
Antik kentlerin gün yüzüne çıkması: Jale İnan, Antalya’daki Perge ve Side antik kentlerinin kazılarında öncü bir rol oynamıştır. Bu kazılar, bölgenin tarihi ve kültürel mirasının gün yüzüne çıkarılmasına büyük katkı sağlamıştır. Özellikle Side antik kentindeki çalışmaları, antik dönemin önemli yapılarının ve eserlerinin günümüzdeki haliyle anlaşılmasına yardımcı olmuştur.
-
Müzelerin kurulması ve eserlerin sergilenmesi: Çıkarılan eserlerin korunması ve sergilenmesi amacıyla Antalya ve Side müzelerinin kurulmasına öncülük etmiştir. Bu müzeler, bölgenin zengin tarihinin ve kültürel mirasının korunmasına ve halka sunulmasına önemli katkılarda bulunmuştur.
-
Kurtarma kazıları: Jale İnan, tarihî eser kaçakçılığına karşı çeşitli kurtarma kazıları gerçekleştirmiştir. Kremna ve Pampfilya Seleukeiası gibi antik kentlerde yaptığı kazılar, kaçakçılıkla mücadeleye ve kaybolan eserlerin geri kazanılmasına yardımcı olmuştur.
-
Akademik katkılar: İstanbul Üniversitesi'nde Klasik Arkeoloji Kürsüsü'nün kurulmasına katkıda bulunmuş ve bu kürsünün ilk asistanı olmuştur. Arkeoloji alanında yetişen yeni nesil akademisyenler üzerinde önemli bir etki yaratmıştır.
-
Heykeltıraşlık ve eserlerin korunması: Jale İnan, Perge’de bulunan “Yorgun Herkül” heykelinin kaybolan parçalarının bulunmasına ve Türkiye'ye geri getirilmesine önemli bir katkı sağlamıştır. Bu heykel, antik dönemin sanatını ve kültürünü anlamak açısından büyük bir öneme sahiptir.
-
Yayınlar ve bilimsel araştırmalar: Antik dönem heykeltıraşlık sanatı üzerine önemli çalışmalar yapmış ve Anadolu'nun Roma ve Erken Bizans dönemi portreciliği üzerine başvuru eserleri yayınlamıştır. Bu yayınlar, arkeoloji ve tarih alanındaki bilimsel çalışmalar için önemli kaynaklar arasında yer almaktadır.
-
Kadınların bilim ve araştırma alanında rol modelleri: Türkiye’de arkeoloji alanında bir kadın olarak önemli bir rol model olmuş ve kadınların bilim ve araştırma alanında daha aktif olmalarını teşvik etmiştir.
