Çankırılı Mehmet Çavuş, Iğdır’ın kurtuluş mücadelesinin simge isimlerinden biri olarak tarihteki yerini almıştır. Çankırı’nın Ilgaz ilçesi Kıyısın Köyü’nde dünyaya gelen Mehmet Çavuş, Balkan Savaşı'nda cepheye katılmış, ardından birçok cephede mücadele etmiştir. Karısı Ayşe’yi ve henüz doğmamış çocuğunu geride bırakarak savaşa giden Mehmet Çavuş, bir daha köyüne dönmemiştir. Oğlu doğduktan sonra, babası seferde olduğu için ona "Sefer" adını vermiştir.
Kurtuluş Savaşı’nın en zor dönemlerinde, Kazım Karabekir Paşa’nın talimatıyla Doğu Cephesi’nde görevlendirilen Mehmet Çavuş, gizli bir görevle Iğdır’a gönderilmiştir. Burada halkı askeri eğitim vererek silahlandırmış ve Ermeni çetelerine karşı direniş örgütlemiştir. Mehmet Çavuş’un, Ilgaz’dan gelen Ali Onbaşı ile birlikte yürüttüğü bu çalışmalar, bölgedeki direnişin temel taşlarından biri olmuştur.
1917-1918 yıllarında Ermeni çetelerinin büyük kıyımlar yaptığı dönemde, Mehmet Çavuş ve yanındaki askerler, Iğdır halkının güvenliği için gizli bir şekilde hareket etmiştir. 10 Kasım 1920 tarihinde başlatılan taarruzla, Iğdır ve çevresi işgalden kurtarılmaya çalışılmış, 14 Kasım’da şehir kurtarılırken Mehmet Çavuş şehit düşmüştür. Şehadet haberi, Iğdır ve Çankırı’da büyük bir üzüntüyle karşılanmıştır.
1920 yılında Iğdır’da inşa edilen Mehmet Çavuş’un anıt mezarı, şehit düştüğü yerde halkın minnettarlığını simgelemektedir. 1967 yılında genişletilen anıt mezar, 1997 yılında Iğdır Belediyesi tarafından yenilenmiş ve çevresi park olarak düzenlenmiştir. Bugün, Iğdır halkı ve bölgedeki yetkililer, her yıl 14 Kasım’da Mehmet Çavuş’u anarak, onun fedakârlıklarını ve kahramanlıklarını hatırlamaktadır.
Mehmet Çavuş’un aile kökenleri, Çankırı’nın Ilgaz ilçesinde yerleşmiş olan Azerbaycan Türklerine dayanır. Alapangil soyundan gelen Mehmet Çavuş’un ailesi, bölgede Osman Oğulları ya da Kezban Oğulları olarak tanınmaktadır. Beraber savaştığı Ali Onbaşı, savaş sonrasında Iğdır’a yerleşmiş ve burada hayatını sürdürmüştür. Ali Onbaşı’nın mezarı, Iğdır’daki Asri Mezarlık’ta yer almaktadır.
Mehmet Çavuş’un kahramanlığı ve fedakârlıkları, Çankırı ve Iğdır halkının gönlünde silinmez izler bırakmıştır. Bugün, Iğdır’ın kurtuluşunda emeği geçen bu kahraman isim, bölgedeki anma törenleriyle hatırlanmakta ve gelecek nesillere örnek olarak gösterilmektedir. 14 Kasım’da düzenlenen anma törenlerinde, Mehmet Çavuş’un anıt mezarı başında dualar edilmekte, kahramanlığının hatırası yaşatılmaktadır.
Çankırılı Mehmet Çavuş’un hikayesi, vatan sevgisi ve fedakârlığın bir simgesi olarak, tarihimizin gurur verici bir parçası olmaya devam ediyor.
Şükrü Özgür, Iğdır’da yaptığı konuşmada, 2001 yılında rahmetli babasıyla birlikte ilk kez Iğdır’a geldikleri günü hatırlatarak, o anki heyecanını yeniden yaşadığını ifade etti. Babası Sefer Özgür’ün, babasının akıbetini bilmeden yıllarca araştırmalar yaptığını, ancak Mehmet Çavuş’un izine rastlayamadan hayatını tamamladığını dile getirdi. Özgür, “Allaha şükürler olsun ki babam hayattayken, burada babasına kavuştu ve sizlerin sevgisiyle karşılanarak kalbi mutmain ve mutlu bir şekilde ömrünü tamamladı.” dedi.
Şükrü Özgür, konuşmasında Iğdır halkına minnettarlığını ifade ederek, “Burası bizim ikinci memleketimiz, evimiz. Sizler bizim ailemizsiniz. Var olunuz.” sözleriyle duygularını paylaştı. Özellikle 14 Kasım’ın Iğdır’ın kurtuluşunun yanı sıra, vatanın kurtuluşunun da bir simgesi olduğuna dikkat çekti.
Konuşmasında Mehmet Akif Ersoy’un İstiklal Marşı’ndan şu dizeleri okuyan Özgür, milli duyguları zirveye çıkardı:
“Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tanı
Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı
Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır atanı
Verme, dünyaları alsan da bu cennet vatanı.”
Vatanını seven insanların olduğu sürece ülkenin daha güzel günler göreceğine inandığını vurgulayan Şükrü Özgür, vatan uğruna can veren şehitlere ve gazilere rahmet diledi.
Mehmet Çavuş’un torunu olarak anma törenlerinde bulunmanın büyük bir onur olduğunu belirten Özgür, Iğdır halkının Mehmet Çavuş’a sahip çıkmasından duyduğu memnuniyeti dile getirdi. Özgür, “14 Kasım sadece Iğdır’ın değil, tüm vatanın zaferidir.” diyerek sözlerini tamamladı.
Iğdır’da Mehmet Çavuş adına yapılan anıt mezar, 1920 yılında halkın ve silah arkadaşlarının katkılarıyla inşa edilmişti. Yıllar içinde yapılan restorasyonlarla yenilenen anıt, bugün Iğdır halkının minnettarlığını simgeleyen önemli bir ziyaret noktası olarak öne çıkıyor.
